2 Kleine johannes , F. van Eeden
Het eerste nummer van De Nieuwe Gids, welk tijdschrift geldt als de klankkast van de richting van Tachtig’, opende met een verhaal van de toen 25-jarlge Frederik van Eeden: De kleine Johannes. Het is de beroemd geworden roman over de ontwikkeling van
een kinderziel, ten dele zeker navolging van Multatuli’s Woutertje Pieterse, maar grotendeels een in sprookjesvorm verhulde autobiografie. De eerste druk In boekvorm is van 1887, en het
boek eindigt aldus: ‘Wellicht vertel ik u eenmaal meer van de kleine Johannes, doch op een
sprookje zal het dan niet meer gelijken.’ In 1905 hield Frederik van Eeden zijn vage belofte, een deel II verscheen, wat aldus begint: ‘Ik zeide dan, dat ik u wellicht nog iets meer van de kleine Johannes vertellen zou. Zeker hebt ge niet gedacht dat ik mijn woord zou houden, Is ’t wel? Men Is niet zo heel goed van vertrouwen tegenwoordig, en ook niet zeer geduldig. Maar nu zal Ik u dan toch beschamen,
en vertellen wat er verder met hem gebeurde. Luistert, het is de moeite waard. En wat nog het beste
van alles is, het lijkt wèl op een sprookje 1′
Manteau, heruitgave marnixreeks 1975
ISBN: 9789022304662 / 9022304663
0,161 gram
Paperback
146 pagina’s
BESTEL VIA HTTP://WWW.ZOEK2EHANDS.NL
Inhoud
1 Evolutieboek
2 Het verhaal
3 Symbolisme
4 De kleine Johannes en het literatuuronderwijs
5 Voetnoten
6 Externe links
Evolutieboek
Dit boek is niet enkel een sprookje. De volgende elementen spelen hierbij een rol: de levensfasen van de mens; contrasten (goed/kwaad, idealisme/materialisme); het verkleiningsmotief; kritiek op de mensenmaatschappij; het zoeken naar geluk; positivisme en pantheïsme (God is in alles aanwezig). In het verhaal staat de ontwikkeling van kind tot volwassene en de worsteling met de levensraadsels centraal. Dit alles is een evolutie van een persoon.
Het verhaal
Leeswaarschuwing: Onderstaande tekst bevat details over de inhoud en/of de afloop van het verhaal.
Johannes is een fantasierijke jongen, die met zijn vader, zijn hond en zijn kat een zorgeloos bestaan leidt. Op een avond vindt hij een bootje in het meer, waar hij in stapt. Johannes valt in slaap, en wordt wakker door een libel die verandert in een elfje: Windekind. Hij verkleint Johannes en neemt hem mee naar een wonderlijke fantasiewereld. Ze gaan naar een krekelschool, en een feest in een konijnenhol, en de ‘Vredemieren’. Op een nacht ontmoet hij de kabouter Wistik, die op zoek is naar het ‘ware boekje’ dat antwoord geeft op alles. Windekind wil niet dat Johannes met Wistik omgaat en maakt hem als straf weer groot. Johannes wordt opgevangen door een tuinman, woont een tijdje bij hem en ontmoet Robinetta, op wie hij verliefd wordt. Johannes vraagt Robinetta naar het ‘ware boekje’, waarop zij hem de Bijbel laat zien. Johannes wijst dit af, en wordt daarop weggestuurd door Robinetta’s vader. Vol verdriet gaat hij weg, en wordt ditmaal opgevangen door Pluizer, die hem meeneemt naar de stad. Daar ontmoet hij dokter Cijfer en Hein (de Dood). Pluizer laat hem het leed in de stad zien, het kerkhof en ten slotte zijn eigen dode lichaam in het graf. Hierop valt Johannes flauw. Johannes blijft een tijdje bij Pluizer en dokter Cijfer om te studeren, ter wille van het ‘ware boekje’, maar hij verlangt terug naar zijn jeugd en zijn vader. Uiteindelijk nemen de twee dokters Johannes mee terug naar het huis van zijn vader, die op sterven ligt. Als Johannes’ vader dood is wil Pluizer sectie op zijn lijk uitvoeren. Johannes staat dit niet toe. Hij bevecht Pluizer en wint, waarop Hein zegt dat hij het goede gedaan heeft. Johannes wil met Hein mee, maar dat mag hij niet. Hierop komt Windekind terug, hij drijft met Hein op een bootje. Een onbekende persoon verschijnt, en stelt Johannes voor de keuze tussen Windekind en ‘Het Grote Licht’, of de mensheid met haar verdriet en onrecht. Johannes kiest voor de mensheid en haar weedom. Het verhaal eindigt met de zin: “Wellicht vertel ik u eenmaal meer van de kleine Johannes, doch op een sprookje zal het dan niet meer gelijken.”
Symbolisme
Het avontuur van de kleine Johannes symboliseert eigenlijk de jeugd van Van Eeden en van andere mensen. De bewering aan het begin, dat het allemaal echt gebeurd is, moet dan ook serieus worden genomen. De vier hoofdfiguren (Windekind, Wistik, Pluizer en Cijfer) symboliseren de verschillende stadia van Van Eedens jeugd. Windekind staat voor Van Eedens kinderlijke fantasie, Wistik voor zijn drang naar antwoorden naarmate hij ouder wordt, en Pluizer en Cijfer staan voor het materialisme waarmee Van Eeden vooral op de universiteit in aanraking kwam. Van Eeden ís eigenlijk de kleine Johannes die opgroeit in een wereld vol verschillende standpunten.
De kleine Johannes en het literatuuronderwijs
Samen met Erik of het klein insectenboek van Godfried Bomans stond het jarenlang in België op de literatuurlijst van het secundair onderwijs, zowel in het Vlaamse als het Franstalige onderwijs. Ook in Nederland is het een veelgelezen boek dat op de literatuurlijsten van veel leraren en scholen in het voortgezet onderwijs te vinden is. In Zuid-Afrika was het een voorgeschreven boek op de hogere school bij het Afrikaanse onderwijs.
BESTEL VIA HTTP://WWW.ZOEK2EHANDS.NL
Heeft u dit boek gelezen? Laat u dan een reactie hieronder achter.
